Dziś jest Czwartek, 28 marca 2024
Czytania
Gazeta parafialna

Teologia

Każdy człowiek religijny pości

Przemysław Matusik

Posypaliśmy głowy popiołem, rozpoczęliśmy Wielki Post, włączając się w trwający od niemal dwóch tysięcy lat porządek liturgiczny, wyznaczający rytm chrześcijańskiego życia. Może jednak nie w pełni jesteśmy świadomi tego, że post - ograniczanie jedzenia w religijnej intencji, jest jedną z podstawowych praktyk ascetycznych we wszystkich religijnych systemach. Dobrowolny głód ma bowiem swą bardzo czytelną symbolikę. Przyjmowanie pożywienia jest jak wiadomo podstawową czynnością wszystkiego, co żyje, służąc podtrzymywaniu życia. Post jest więc jakby przeciw logice życia, przeciw logice życia w tym świecie, co tym silniej podkreśla zwrócenie się ku życiu innemu, ku rzeczywistości świętej, radykalnie odmiennej od tego, co zwykłe, codzienne, świeckie. Jak więc zwraca uwagę wielki francuski socjolog, Emile Durkheim, dążenie do przekroczenia granicy dzielącej to, co święte (sacrum) od tego, co świeckie (profanum) musi się wyrazić w oderwaniu się od "niskich i pospolitych obciążeń swej natury".

Łączy się to z faktem, iż post, głodowanie oznacza dobrowolne przyjęcie cierpienia, któremu zawsze nadawano sens ofiary składanej na ołtarzu sacrum. Zarazem surowy post sprawia, że nasze ciało staje się wewnętrznie puste, to znaczy - czyste. Jest zaś rzeczą oczywistą, że fizyczne oczyszczenie ciała to bardzo czytelny symbol oczyszczenia duchowego i tak właśnie będzie odbierane we wszystkich religijnych systemach. Post więc będzie formą pokuty i zadośćuczynieniem za wszystko, co było przekroczeniem religijnego i moralnego prawa, a zarazem bramą otwierającą drogę ku temu, co święte.

Owa funkcja postu jako oczyszczającej bramy ku Boskiej rzeczywistości doskonale jest widoczna w rytuałach inicjacyjnych charakterystycznych dla tzw. ludów pierwotnych - Indian amerykańskich, ludów czarnej Afryki, Australii, łowieckich ludów Azji i Oceanii. Rytuały owe były organizowane przy przejściu młodego chłopca, wychowywanego przez kobiety, do społeczności dorosłych mężczyzn. Łączyło się to z licznymi próbami, m.in. z rytualnym zadawaniem bólu, do czego przygotowaniem był trwający dłużej lub krócej post. W kulturze Indian preryjnych w Ameryce Północnej samotny, kilkudniowy post połączony z intensywnymi modlitwami miał prowadzić adepta do wizji, w której mógł on odnaleźć swego ducha - opiekuna, mającego zapewnić mu szczęśliwą przyszłość. To samo dotyczyło zresztą czynności kultowych indiańskich i nie tylko indiańskich szamanów, które musiały być poprzedzone krótszym lub dłuższym okresem postu.

By sięgnąć do innego zakresu religijnych doświadczeń, zwrócić trzeba uwagę na fakt, iż post jest niezbywalnym składnikiem życia pustelniczego i monastycznego (mniszego) we wszystkich tradycjach religijnych wschodu i zachodu. Doświadczenie świętego opata Romanusa, opisywane w klasycznych "Żywotach ojców jurajskich", który mieszkał pod drzewem wielkiej jodły, pił źródlaną wodę i żywił się jagodami, niewiele różni się przecież od praktyk chińskiego mistrza buddyzmu Zen, Xu Yuna, tak piszącego w swych pamiętnikach: "Przez trzy lata przebywałem w grocie. Moim pożywieniem były sosnowe igły i zielone źdźbła traw, a napojem woda z górskiego strumienia". Znamienne jest jednak to, że zarówno w tradycji buddyjskiej, jak i chrześcijańskiej przestrzega się przed traktowaniem postu jako celu samego w sobie, zyskuje on sens dopiero wtedy gdy włączony zostanie w pełną formację duchową. Tegoż samego Xu Yuna napotkany mistrz zen poucza, że nie osiągnie pełnego postępu duchowego, nawet jeśliby "dzięki przebywaniu w grocie i piciu wody z górskich strumieni żył dziesięć tysięcy lat". Także i literatura ascetyczna chrześcijańska pełna jest napomnień tego rodzaju, wzywając do umiaru i wskazując, że i wyniszczanie postami własnego ciała może być wyrazem swego rodzaju ascetycznej pychy. Ostro kontrastuje z tym wyjątkowy i skrajny wyraz łączenia praktyki postnej z ideą samodoskonalenia występujący w doktrynie indyjskiego dżinnizmu. W praktyce ascetycznej uczniów Mahawiry, fundatora tego religijnego systemu, miernikiem duchowego postępu jest nakładanie na siebie coraz to większych umartwień. Tak więc, coraz większe ograniczenie przyjmowania pożywienia, staje się tu wyznacznikiem wzrastającego stopnia uduchowienia, czego ukoronowaniem jest dobrowolne przyjęcie śmierci głodowej.

Post wszelako nie jest jedynie składnikiem indywidualnej pobożności, czy też ascetycznych praktyk wspólnot monastycznych. Dłuższe lub krótsze okresy postu zajmują ważne miejsce w kalendarzu życia religijnego społeczności nie tylko chrześcijańskiej, ale i żydowskiej i muzułmańskiej.

Dla Żydów najważniejszym dniem postu jest święto Jom Kippur - Sądny Dzień, obchodzone jesienią (w 1999 roku - 20 września). Kończy ono dłuższą sekwencję 40-dniowego okresu pokutnego Jamim Noraim (Straszne Dni), analogicznego do naszego Wielkiego Postu. Jom Kippur to jedno z najważniejszych żydowskich świąt obchodzonych powszechnie nie tylko przez żydów praktykujących, ale i przez tych, którzy zwykle nie zaglądają do synagogi. W synagogach od rana celebruje się uroczystą liturgię, trwającą zwykle kilka godzin; w jej przerwach dmie się w szofar - barani róg, co stanowi najbardziej podniosły obrzęd tego dnia. W Jom Kippur należy powstrzymać się od jedzenia i picia: ten ścisły post trwa od wieczora poprzedniego dnia do zmroku dnia świątecznego. Tak długi post ma miejsce również w trakcie święta upamiętniającego zburzenie Świątyni - Tisza Be-Aw (w bieżącym roku 10 sierpnia). W pozostałe cztery dni postne zakaz jedzenia i picia trwa od świtu do zmroku.

Muzułmanie z kolei uznają post za jeden z pięciu filarów islamu "arkan addin", do których należą również wyznanie wiary, modlitwa, jałmużna i pielgrzymka do Mekki. Post (saum) obejmuje dziewiąty miesiąc muzułmańskiego kalendarza księżycowego - ramadan. W tym miesiącu od świtu do zachodu słońca zabronione jest jedzenie, picie, palenie, współżycie seksualne, a także np. upuszczanie krwi. Wierny może zjeść lekki posiłek po zapadnięciu zmroku, a następnie przed świtem. W ramadanie należy również - prócz pięciu modlitw codziennych - odmawiać jedną dodatkową modlitwę wieczorną pod przewodnictwem imama. Post kończy się uroczystym świętem "przerwania postu"- "id alfitr", jednym z dwóch najważniejszych świąt muzułmańskich. O randze, jaką islam przyznaje ramadanowi, świadczy i to, że jeśli ktoś świadomie złamie post, musi dla zmazania tej winy pościć całe dwa miesiące. Post w ramadanie ma dla muzułmanów przede wszystkim znaczenie pokutne, jest najlepszym zadośćuczynieniem za grzechy całego roku.

Wiele można by jeszcze pisać o znaczeniu postu w poszczególnych religiach, o postnych nakazach i obyczajach. Zainteresowani sięgnąć mogą do książek religioznawczych, socjologicznych, do historycznych rozpraw i teologiczno - ascetycznych rozważań. Dobrze jest jednak pamiętać, jak powszechną religijno - ascetyczną praktyką jest post.

Pościsz? - to takie ludzkie!


Przeczytano 11657 razy

14, (1) 2000 - Wielki Post



Copyright 2003-2024 © Kongregacja Oratorium Św. Filipa Neri i parafia pw. NMP Matki Kościoła w Poznaniu
stat4u
Kalendarz
Czytania
Kongregacja Oratorium Św. Filipa Neri - Poznań